درباره ی update و برابر پارسی آن

فعل update در انگلیسی از دهه ی ١٩۴٠م./١٣٢٠خ. ثبت شده و کاربرد اصلی آن در زمینه ی رایانگر و اطلاعات بوده است. معنای آن «تغییر دادن اطلاعات به منظور رساندن آن به آخرین وضعیت» است. از همین رو در فرانسه ای برابر آن را mettre à jour («به روز آوردن») می گویند. برابرهای آن در فرهنگ آریان پور «به روز آوردن، امروزی کردن، روزآمد کردن، بهنگام کردن» و پیشنهاد فرهنگستان هم «روزآمد کردن» است. 

در پارسی پیشوند «بـ» برای ساختن صفت به کار می رود: «بخرد» صفت است یعنی «خردمند». نباید این پیشوند را با حرف اضافه ی «به» اشتباه کرد: «به خرد» ترکیب است و معنای دیگری دارد. گاهی «به روزرسانی» را «بروزرسانی» می نویسند که اشتباه است. ضمن آن که احتمال اشتباه «بِروز» با «بُروز» هست. گاهی کاربرد «روز» می تواند ایراد معنایی هم پدید آورد: «اطلاعات کاربران امشب به روز رسانده می شوند». نکته ی دیگر آن که «هنگام» به معنای «زمان مناسب» است و «نابهنگام» یعنی «در زمان نامناسب»، پس «بهنگام سازی» هم از نظر مفهومی درست نیست. از سوی دیگر، این فعل امروزه در زمینه های دیگر به ویژه خبر و مانند آن هم به کار می رود و دیگر نه تنها «روز» بلکه به ساعت و دقیقه و در زمینه ی نرم افزار به ثانیه و واحدهای زمانی ریزتر از آن هم می رسد. همچنین، update به عنوان نام هم به کار می رود، یعنی وصله (patch)  یا برنامه/داده ای که برنامه ی موجود را تغییر دهد و معمولا ایرادی را اصلاح کند یا قابلیت تازه ای بیفزاید. 

به نظرم مشکل همه ی برابرهای داده شده در آریان پور (و فرهنگستان) صرف پذیری است. یعنی برای updater و updated و updatable و مانند آن برابرهای روان و کوتاهی به دست نمی دهند. همان گونه که می دانیم، فعل ساده (بسیط) زایایی و صرف پذیری بیشتری دارد و باید بکوشیم برابرهای پارسی را با فعل های ساده بسازیم. 

پیشنهاد من ساختن فعل ساده ی «اکنونیدن» است به معنای «اکنونی کردن، بازتاب وضع کنونی در داده یا اطلاعات». صرف های آن چنین خواهند شد: to update اکنونیدن؛ updater اکنونگر؛ updated اکنونیده؛ updatable اکنون پذیر؛ updability اکنون پذیری؛ و update  اکنونش.

یوسف امیری