کوتاه درباره ی "نامان" و "شماران"

دکتر محمد حیدری ملایری در فرهنگ ریشه شناختی اخترشناسی و اخترفیزیک خود برای دو ترم Numerator و Denominator واژه های "شماران" و "نامان" را پیشنهاد نموده اند. شماران و نامان همان مفهوم هایی هستند که امروزه در کتاب های درسی ایران صورت و مخرج کسر نامیده می شود. شاید در نخستین نگاه چرایی گزینش این دو واژه ی پارسی چندان دریافتنی و روشن نباشد. از این رو استاد حیدری ملایری توضیحی کوتاه درباره ی مفهوم این دو واژه برای مان فرستادند که امیدواریم برای دوستان روشنگر باشد.

صورت/Numerator در کسر(کسر در پارسی:بَرخه) بیان گر شمار رخدادهایی است که در یک زمان معین روی داده است. به زبان دیگر Numerator شمار چیزهای درگیر در یک پراسه(problem) است. از این رو در پارسی بدان شماران گویند. برای نمونه شمار انسان های بیمار در یک شهر(5000 تن)

مخرج/Denominator در کسر درواقع بیان گر نام جامعه ای است که در آن به بررسی یک مورد ویژه می پردازیم. برای نمونه شمار انسان هایی که در یک شهر زندگی می کنند.(120000 تن)
بدین سان کسر انسان هایی که در شهر زندگی می کنند و بیمار هستند   5000/120000 (5000 بخش بر 120000) است. که به زبان پارسی می شود 5000 تن(شمارنده) از 120000تن انسان(جامعه ای که در آن شمارش انجام می شود) بیمار هستند. یعنی 5/120 (پنج- صد و بیستم) انسانها در این شهر بیمارند/ از هر 120 تن 5 تن بیمار هستند.

یک نمونه ی دیگر: هنگامی که می گوییم 2 تا از 10 دانش آموز برای آزمون المپیاد اخترفیزیک گزینش شده اند. 2 شمار دانش آموزان گزینش شده(شماران) است و عدد 10(نامان) نیز به دانش آموز(جامعه آماری) برمی گردد.

و کوتاه این که نامان/Denominator به گونه ای بیان گر نام کسر است. چراکه اگر بگوییم 2 از 10 یا همان  2/10(دو-دهم یا دو بخش بر ده) این نامان یا مخرج است که تعیین می کند 2 عدد از 10 عدد چه چیزی.

با سپاس از راهنمایی دکتر محمد حیدری ملایری