آشفتگی در فرهنگستان

به چند نمونه از برابرهای پیشنهادی فرهنگستان در این باره نگاه کنیم : hyperwar «فراجنگ»، hypersonic «بَرین صوتی»، hyperfine «فوق ریز»، hypertrophy «بیش پروردی»، hyperphagia «پُرخواری». برای hyperrealism هم «واقعگرایی افراطی»! 

می بینیم که برای یک پیشوند، پنج برابر گذاشته شده است و هیچ یکدستی ای دیده نمی شود. با توجه به این برابرهای پیشنهادی فرهنگستان، اگر بخواهیم برای hypertext برابر بسازیم چه باید بگوییم؟ فرامتن، برین متن، فوق متن، بیش متن، پُرمتن یا متن افراطی؟ جالب آن که در این مورد، فرهنگستان «اَبَرمتن» را ساخته است حال آن که «اَبَر» برابر پیشوند super است. 

همه ی اینها به خاطر آن است که فرهنگستان نمی خواهد پیشوندهای تازه به کار ببرد و انتظار دارد همه ی واژه های علمی «همه فهم» باشد. حال آن که گفتیم این معیار درست نیست و در زبان های اروپایی چنین شرطی وجود ندارد. وقتی نیاز به واژه ی علمی است، واژه ساخته می شود؛ هرچند «همه فهم» نباشد. 

پیشوند hyper از زبان یونانی گرفته شده است و از نظر واژگانی و ریشه ای هم معنای super در لاتین است (تلفظ آن در یونانی باستان هوپر بوده) اما امروزه در زبان انگلیسی و برای واژه های فنی، معنایی شدیدتر از super و متفاوت با آن دارد. برای نمونه، در بحث نگاره ها (graph)، واژه ی supergraph به معنای نگاره ای است که نگاره ی دیگری از آن گرفته شده است (subgraph). اما hypergraph گونه ای عمومی شده از نگاره است. 

بخشی از وتار برابر فارسی برای پیشوند hyper
یوسف امیری